معرفی و تاریخچه شهر ایزدشهر

معرفی و تاریخچه شهر ایزدشهر

ایزدشهر واقع در استان مازندران و از شهرهای شهرستان نور دارای موقعیت طول جغرافیایی 36درجه و 360 دقیقه شمالی و در ارتفاع 22- از تراز  سطح آبهای آزاد، با دارا بودن آب و هوای معتدل مرطوب خزری در ساحل دریای خزر و در بخش جلگه ای و در فاصله 8 کیلومتری غرب شهر محمودآباد و 7 کیلومتری شرق شهر نور از شمال به دریای خزر و از جنوب به بخش چمستان محدود شده است.

جمعیت دائمی شهر 7000 نفر 1950 خانوار و جمعیت فصلی ( ویلا داران ) شهر در حدود 10000 نفر به تعداد 2500 خانوار می باشد.

ایزدشهر با تصویب هیئت محترم دولت از تجمیع 3 روستای ایزده بازار سر، ایزده سراج محله و امیر آباد تبدیل به شهر شد و شهرداری آن نیز در تاریخ 12/11/1384 با حضور استاندار محترم مازندران، نماینده پر تلاش مردم شهرستانهای نور و محمود آباد در مجلس شورای اسلامی ، مسئولین استانی وشهرستانی و جمع پر شور مردمی افتتاح گشته و فعالیت خود را شروع نمود.

الف: وجه تسمیه و پیشینه ی تاریخی  ايزدشهر

   ايزده با توجه به این که در هم جواری دو روستای تاریخی هراز اهلم و ناتل ـ که از مراکز مهم حکومت ، حوادث و منازعات سیاسی نظامی بوده ـ قرار داشته بدون شک در تیر رس این منازعات بود . اما نامی از این آبادی در منابع تاريخی نیست . به نظر می رسد پیدایش این آبادی به سال های آغازین حکومت قاجار (1210 ه . ق ) می رسد.در زمان ناصر الدین شاه  قریه ایزده تیول ابدی میرزا عبدالله یکی از کارمندان جزء دربار بوده است . از آنجا که سیستم حکومت در تاریخ ایران به صورت تیول داری بوده است می توان وضع ایزده را این چنین ترسیم کرد : شاه بلوک ناتل کنار یا تمامی محال نور یا کجور را به یک خان اجاره می داد و او می بایست طبق قاعده ی فرمان ، اجاره ی هر ساله را براي شاه مي فرستاد. چون بين خوانين رقابت بود اگر درآمدي براي خان باقي می ماند دیگری حسد می برد و رقم بیشتر به شاه پیشنهاد می کرد . معمولاً اجاره ای سالیانه که تحت عنوان مالیات اخذ می گردید به قدری زیاد و با شدت وصول می شد که امکان رشد و ترقی برای زراع وجود نداشت . و قریب به اتفاق زارعان در فقر و تنگدستی روزگار سپری می کردند . افسانه های مردم ایزده ، مقر اصلی آبادی را جنگل های کتیا یا به روایتی بادکوبه امروزی می دانند .

غالباً جهانگردان و حتی ناصرالدین شاه در سفرنامه های خود نام عزت ده را جغرافیایی او از ناصر الدین شاه و جهانگردان بیشتر است ، نام آبادی را با واژه مرسوم فعلی یعنی ایزده آورده که به تیول میرزا عبدالله خان در آمده است .

درباره وجه تسمیه ی نام ایزده ، اظهار نظرهای مختلفی شده است . اغلب جهانگردان خارجی که از خطه ی شمال ایران گذر کردند ، ایزده را به خاطر داشتن امتداد زیاد روستا و تپه های شنی مورد توجه قرار دادند و نام آن را ایزده یا عزت ده نوشته اند . از جمله میرزا ابراهیم که در سال 1275 ﻫ . ق در زمان صدارت میرزا آقاخان نوری از سواحل دریای خزر دیدن کرد می نویسد : به رودخانه ی بزرگ ایزده که در دو طرف آن خانه و آبادی و یک باب حمام سفید کاری می باشد و هشتصد تومان منال دیوان دارد رسیدیم ...

مالگونف که در سال 1858 میلادی استانهای شمالی ایران را زیرپا گذاشت می نویسد :

ایزده با رودی به همین نام و حدود 100 خانه ... مالیات آن 800 تومان است .

ابت انگلیسی که در سال 1259 ه . ق از نور دیدن کرد ، در مورد ایزده می نویسد :

ساکنان آن به صد و بیست خانوار می رسند ... این محل در دست حسینقلی است که رئیس نوری ها است .

مکنزی که در سال 1257 هجری قمری از ایزده دیدن کرده می نویسد :

عزت  ده در آخرین کوه کجور در غرب و جنوب غربی دیده می شود ، مکنزی ضمن توصیف کلیا و کارخانه قند محلی در ایزده می نویسد :

  یک فرسنگ بعد از رستم رود به رودخانه ی گل آلود عزت ده رسیدیم که از جنوب غربی و جنوب به شمال شرقی جریان داشت . در دو سوی دهکده دهکده ای به همین نام قرار دارد . تقریباً 10 خانه در قسمت غربی آن و نزدیک دره بود . مالیات این دهکده 800 تومان است . جریان رودخانه سریع و کناره های آن دارای شیب تندی می باشد و اسب که اسباب آشپزخانه را حمل می کرد لغزید و به بار بند ما آسیب رساند.

رابینو، کنسول انگلیس در رشت که اواخر قاجار از منطقه دیدن کرد می نویسد:

ناحیه ی نور که عزت ده به آن تعلق دارد در کنار دریاست و ... ناصرالدین شاه قاجار که از ایزده یا به قول خودش عزت ده عبور کرد و یک شب در آن اتراق نموده 
می نویسد: ... صحبت کنان رفتیم رو به آبادی عزﺓ(عزت ده) چمن بسیار خوب و وسیعی دارد . به کنار رودخانه با بعضی عمله خلوت به کرجی نشسته به سیاحت رودخانه رو به بالا رفتیم.

می گفتندآب رودخانه تا یک فرسخ بالاتر از ده است . محل زراعت عزت ده هم بالا است .

ناو کرجی حمل آذوقه به ده می کنند. رودخانه ی خوبی است. عرضش ده ذرع است . قدری که بالا رفتیم مراجعت کرده در حوالی جسر چوبی که نزدیک دریا ساخته بودند از کرجی بیرون آمده سوار اسب شده قدری که رفتیم کالسکه ها را آوردند. کالسکه را از راه سازی فرستاده بودن اینجا به ما رسید در کنار دریا کالسکه به خوبی حرکت می کند. در گویش مردم ، این واژه ، ایزده با عزده ادا می گردد.

ایزده از دو قسمت تشکیل شده است شرق ایزده بازارسر و سادات محله و قسنت غربی ایزده ساروج محله نام دارد. چند سال قبل در جلسه ای در تکیه ابوالفضلی ، ایزده مرحوم شیخ محمد توکلی پیشنهاد کرد نام ساروج محله سراج محله باشد یعنی محل چراغ.

ب : بنای امام زاده قاسم

بنای امام زاده قاسم که تخریب شده است و اخیراً در دست بازسازی و مرمت می باشد چندان قدیمی و باستانی نیست . چهارچوبی صندوقی شکل درون صحن روی قبر امام زاده می گذاشتندو مردم برای زیارت دور آن می گردندو نذورات خود را داخل صندوق می گذارند . در گذشته متولی ها پول را بر می داشتند و خرج امام زاده می کردند ، اما اخیراً هیأت امنای امام زاده گاو صندوقی تهیه کرد و نذورات جمع آوری شده را خرج امام زاده می کنند .

حیاط بقعه ی امام زاده که حدود دو هزار متر مربع مساحت دارد قبرستان عمومی ده می باشد .

یک سقانفار(سقاخانه) با دو درخت نارنج قدیمی و در ورودی چوبی بزرگ هم داشت که همگی تخریب شدند . در بیرون محوطه میدان گاهی است که محل برگزاری مراسم عزاداری و شبیه خوانی می باشد .

وسط این میدان درخت اوجای قدیمی وجود دارد که عمر آن با عمر بنای امام زاده یکسان است . ظاهراً در گذشته امام فاقد بنا تنها جایی برای روش کردن شمع داشت ، البته به جای شمع فانوس می گذاشتند. بنای فعلی به همت اهالی و خودیاری آنها بازسازی شده است .

ج: شهر آقا

محلی است بیرون بین دو قسمت ایزده (بازار سر و ساروج محله) که زیر یکی از شمشادها شب ها فانوس روشن می کردند و محیط مشجر به درختان شمشاد و چند درخت اوجا و انجیر بود که حالا همه ی آن ها از بین رفت . شهر آقا هم مکان مقدسی است که به اعتقاد قدیمی ها شب ها نور در آن فرود می آید.

مساحت آن حدود 5 هزار متر مربع و قبرستان دوم ایزده می باشد.

د: دبستان طبری

در سال 1315ﻫ . ش در زمان رضا شاه ، به کمک مردم ساخته شد . این مدرسه ، در باسواد کردن مردم ایزده نقش مهمی داشت . تا سال 1340 ﻫ . ش چهار کلاسه بود .

ﻫ : حمام های قدیمی میرزا آقا خانی

در زمان میرزا آقاخان نوری (صدرالعظم ناصرالدین شاه ) حمام های خزانه ای ایزده 
( بازارسر و سراج محله ) بنا گردید و مردم تشویق شدند در آب گرم خود را بشویند تا میزان ابتلا به بیماری کمتر باشد . کندن چاه آجری در سواحل مازندران مخصوصاً نوردر همین زمان مرسوم گردید. مردم  یاد گرفتند که چگونه چاه بکنند و با خلنگ یا طناب و سطل ، آب بیرون بیاورند و بخورند. برای کندن چاه محوطه ای را به شکل قیف می کندند تا به آب برسند ، به آب می رسیدند دیوار چینی می کردند و بالا می آوردند و بعد دور دیوار را با همان خاک پرمی کردند.